حلزون شنوایی؛ درمانی برای افراد کم شنوا

پروتز كاشت حلزون سلولهاي مژکدار شنوایی آسيب ديده را ميان بر می زند وصداهاي محيط را به سيگنالهاي الكتريكي تبديل كرده و اين سيگنالها را به عصب شنوائي منتقل مي كند.
کاشت حلزون نوعی درمان برای افراد با کم شنوایی شدید تا عمیق بوده و به شکل موثری برای کودکان و بزرگسالان کم شنوا قابل استفاده است. حلزون گوش، اصوات را به پالس های الکتریکی رمزگردانی شده تبدیل می کند، و این پالس های الکتریکی عصب شنوایی را تحریک کرده و مغز آنها را به صوت تفسیر می کند. براین اساس و با توجه به اینکه مغز اطلاعات صوتی را بسیار سریع دریافت می کند به نظر می رسد که صداها در همان لحظه تولید، شنیده می شود .

اختلال شنوايي و کاشت حلزون شنوايي گوش انسان از سه بخش تشکيل شده است که نقش حياتي در شنيدن ايفا مي کنند :
1.    گوش خارجي
2.    گوش مياني
3.    گوش داخلي
صوت توسط مجراي گوش خارجي وارد شده و سبب لرزش پرده گوش مي گردد . سه استخوان کوچک در گوش مياني اين لرزش را از پرده گوش به بخش حلزوني گوش در گوش داخلي هدايت مي کنند . هر گونه اشکال در اين انتقال سبب نقصان شنوايي هدايتي مي گردد . وقتي سه استخوان کوچک حرکت مي کنند ،‌ امواجي در مايع مجراي حلزوني بوجود مي آورند و اين امواج بيش از ۱۶۰۰۰ سلول ظريف شنوايي ( سلولهاي مويي ) را تحريک مي کنند . حرکت اين سلولهاي مويي باعث توليد يک جريان الکتريکي در عصب شنوايي مي شود . اين جريان از طريق سيستم عصبي تا مناطق شنوايي مغز رسيده و در آنجا به صورت صوت شناخته مي شود (شنوايي حسي – عصبي ). اگر شما بيماري يا انسدادي در گوش خارجي يا مياني داشته باشيد  ممکن است شنوايي هدايتي شما آسيب ببيند  که مي توان با درمانهاي دارويي و يا جراحي آنرا مرتفع ساخت . اما مشکل گوش داخلي مي تواند باعث آسيب شنوايي حسي – عصبي شده و ناشنوايي عصبي ايجاد کند . در اين حالت در بيشتر اوقات سلولهاي مويي آسيب مي بينند و عملکردي ندارند .
اگر چه بسياري از رشته هاي اعصاب شنوايي ممکن است سالم باشند و امواج الکتريکي را به مغز انتقال دهند اما به علت آسيب سلولهاي مويي بدون پاسخ هستند . بدليل اينکه در ضايعه شنوايي حسي – عصبي شديد امکان بهبودي با دارو وجود ندارد ، اين ضايعه فقط با کاشت حلزون شنوايي قابل درمان مي باشد. دستگاه کاشت حلزون شنوايي يک دستگاه الکترونيک است که بخشي از شنوايي را به افراد ناشنوا برمي گرداند .
اين دستگاه با عمل جراحي در گوش داخلي کار گذاشته مي شود و توسط دستگاهي که در خارج از گوش قرار مي گيرد فعال مي شود . برخلاف سمعک ، اين دستگاه صدا را بلندتر و آشکارتر نمي کند . در عوض ، بدون نياز به قسمتهاي آسيب ديده سيستم شنوايي ،‌ بطور مستقيم عصب شنوايي را تحريک مي کند و اشخاصي که ناشنوايي شديدي دارند اجازه مي دهد که اصوات را دريافت کنند .
اين دستگاه بدون استفاده از سلولهاي مويي آسيب ديده صحبتها و صداهاي محيطي را به سيگنالهاي الکتريکي تبديل کرده و اين امواج را به عصب شنوايي مي فرستد .
يک پردازنده گويايي که معمولاً خارج از گوش بر روي کمربند يا داخل جيب گذاشته مي شود . اغلب يک ميکروفن براي دريافت اصوات در خارج از بدن و پشت گوش نصب مي شود .
« پردازنده گويايي » صداها را به سيگنالهاي الکتريکي مشخص تبديل مي کند . اين کدها از طريق سيم نازکي به سمت بالا و به وسيله هاي نصب شده در پشت گوش انتقال مي يابد و به صورت امواج راديويي از پوست گذشته و به الکترودهاي کاشته شده در حلزون شنوايي مي رسد . سيگنالهاي دريافتي توسط الکترودها ، رشته هاي عصبي شنوايي را تحريک مي کنند تا اطلاعات را به مغز فرستاده و در آنجا به صورت صداهاي معني دار تفسير و معني شوند .

آيا تمامي افراد مي توانند از مزاياي کاشت حلزون بهره مند شوند ؟
کاشت حلزون شنوايي فقط براي اشخاصي طراحي شده که از سمعک نتيجه خوبي نمي گيرند و يا دچار ناشنوايي مادرزادي هستند . اين افراد بايد ۲ سال به بالا باشند ( مگر اينکه مننژيت دوران کودکي باعث ناشنوايي شده باشد )‌ .
متخصصين گوش و گلو و بيني عمل جراحي کاشت حلزون را انجام مي دهند ، ولي همه آنها قادر به انجام اين کار فوق تخصصي نمي باشند . بدين منظور پزشک شما مي تواند براي ارزيابي شما را به يک کلينيک مخصوص کاشت حلزون ارجاع نمايند .  سپس تيم کاشت حلزون به ارزيابي شما خواهد پرداخت . اين تيم شامل متخصص گوش ، گلو و بيني ، شنوايي سنج ، گفتار درمان ، روانپزشک ، پرستار و ديگر افراد مورد نياز مي باشد . تمام بررسي هاي مورد نياز را از شما به عمل خواهند آورد که عبارتند از :
ارزيابي گوش: توسط متخصص گوش ، گلو و بيني تا ضمن بررسي علل دخيل ، آمادگي فرد را براي جراحي اعلام مي نمايد .
ارزيابي شنوايي ( شنوايي سنجي ) : توسط شنوايي سنج تا مشخص شود که با يا بدون سمعک تا چه اندازه قادر به شنيدن هستيد .
ارزيابي راديوگرافي ( اشعه X  يا MRS  ) ارزيابي روانشناسي : تا مطمئن شوند از نظر رواني با فرآيند جراحي کاشت حلزون شنوايي سازگاري مي يابيد يا خير .
ارزيابي جسماني : تا هر گونه مشکلات بالقوه اي را که ممکن است در هنگام بيهوشي عمومي پيش آيد شناسايي گردد.
عمل کاشت حلزون شنوايي تحت بيهوشي عمومي انجام گرفته و حدود ۲ تا ۳ ساعت به طول مي انجامد . در اين روش عمل جراحي ، لازم است که بيمار يک يا چند روز در بيمارستان بستري گردد که اين مدت بستگي به دستگاه مورد استفاده و آناتومي ( ساختار ) گوش داخلي دارد .

مراقبت ها و آموزشهاي بعد از عمل
حدود يک ماه تا ۴۵ روز بعد از عمل جراحي شما ، پردازنده سيگنالها ، ميکروفون و دستگاه تفسير و معني کننده اصوات در خارج از گوش شما قرار داده مي شود و تنظيم ميگردد . به شما ياد مي دهند که چگونه از اين دستگاهها مراقبت کنيد و چگونه از اين طريق به صداها گوش فرا دهيد . بعضي از کاشتها زمان طولاني تري براي تنظيم شدن و آموزش مربوطه نياز دارند. همچنين ممکن است تيم توانبخشي از شما بخواهند تا براي انجام معاينات دوره اي و در صورت لزوم تنظيم دوباره پردازنده گويايي به کلينيک مراجعه کنيد .
 توجه
دستگاه کاشت حلزون شنوايي نمي تواند شنوايي کاملاً عادي شما را بازگرداند و ميزان مفيد بودن آن از فردي به فرد ديگر فرق مي کند .بيشتر استفاده کنندگان به اين نتيجه رسيده اند که اين دستگاه به آنها کمک مي کند تا با کمک لب خواني تکامل يافته تري بتوانند ارتباط بهتري برقرار سازند .البته بيش از نيمي از آنها قادر شده اند که بدون نياز به نشانه هاي بينايي صحبتها را تشخيص دهند و بچه هايي که در اطراف سن ۲ سالگي کاشت حلزون شنوايي شده اند ، شنوايي بهتر و نزديک تري به حالت طبيعي داشته اند .
عوامل گوناگوني هستند که ميزان استفاده مفيد از اين دستگاه را در کاربردهاي مختلف مشخص مي کنند :
1.    مدت زماني که شخص ناشنوا بوده است .
2.    تعداد رشته هاي عصب شنوايي موجود
3.    انگيزش بيمار براي يادگيري شنيدن
 تيم جراحي شما برايتان توضيح خواهند داد که چه انتظارات معقول و منطقي مي توانيد از اين دستگاه داشته باشيد .قبل از اينکه بدانيد آيا دستگاه شما خوب کار مي کند يا نه ، لازم است که به روشني بدانيد که شما چقدر وقت صرف کنيد تا به نتيجه برسيد . اين دستگاه براي تعداد معدودي از بيماران مفيد نبوده است .
کاندیداتوری کاشت حلزون در کودکان نسبت به بزرگسالان بسیار پیچیده تر است و به عوامل متعددی مانند سن، آستانه شنوایی درادیوگرام، پردازش شنوایی با سمعک و عملکرد بازشناسی گفتار (در کودکان بزرگتر) بستگی دارد.
از جنبه آستانه شنوایی معیار فعلی کاشت برای کودکان 12 تا 24 ماهه کم شنوایی حسی و عصبی دو طرفه در حد عمیق است.

بخش های تشکیل دهنده حلزون شنوایی
1-    بخش خارجی که پشت گوش قرار می گیرد.
2-    بخش داخلی که زیر پوست در پشت گوش قرار می گیرد.

این دستگاه دارای اجزای زیر می باشد:
1-    میکروفون : صداهای محیط را جمع آوری می کند.
2-    پردازشگر صداها: اصوات گرفته شده توسط میکروفون را پردازش می کند.
3-    گیرنده و محرک: سیگنال های صوتی را از پردازشگر صداها می گیرد و آنها را به پالس های الکتریکی تبدیل می کند.
4-    الکترودها: الکترودها، پالس های الکتریکی را به مناطق مختلف عصب شنوایی می فرستند.

کاندیداهای مناسب برای کاشت حلزون شنوایی
1-  کودکانی که کم شنوایی شدید در هر دو گوش خود داشته باشند. کم شنوایی شدید در هر دو گوش یکی از شرایط کاشت حلزون در کودکان می باشد، حتی اگر یک گوش شنوا و یا کم شنوایی متوسط داشته باشد و گوش دیگر کاملا ناشنوا و یا کم شنوایی عمیق داشته باشد نمی توانند کاشت حلزون داشته باشند.
2- کودکانی که سمعک برای آنها مفید نباشد.
3-  کودکانی که هیچ گونه پیشرفتی در گفتار خود نداشته باشند.
4- کودکانی که بیماری خاصی نداشته باشند. برخی بیماری ها خطر پس زدن کاشت حلزون را افزایش می دهند.
5-  کودکانی که پدر و مادری داشته باشند که پس از کاشت حلزون در تمام مراحل به او کمک کنند.

بزرگسالان هم برای کاشت حلزن شنوایی باید دارای شرایط زیر باشند:

1-    ناشنوایی و یا کم شنوایی شدید در هر دو گوش داشته باشند.
2-    سمعک کمک چندانی به آنها نکند.
3-    بیماری خاصی نداشته باشند.
4-    تمایل بسیار قوی برای ارتباط برقرارکردن با محیط اطراف داشته باشند.

اقدامات قبل از کاشت حلزون
در ابتدا فرد باید توجیه شود که پس از عمل، انتظارات بیش از حد و غیرواقعی نداشته باشد.
فرد باید بداند که پس از عمل جراحی، باید پروسه بهبودی (توانبخشی) بعد از کاشت را نیز طی کند تا بتواند انتظارات خود را تحقق بخشد. به عبارت دیگر قسمت جراحی و قسمت توانبخشی در فرایند کاشت حلزون مکمل یکدیگر می باشند.
در فرآیند توانبخشی متخصصان شنوایی سنجی و آسیب شناس گفتار و زبان نیز مشارکت فعال دارند.
هنگامی که شخصی برای کاشت حلزون به مراکز مربوطه مراجعه می کند باید آزمایش های متعددی بر روی او انجام می گیرد تا تعیین شود که فرد گزینه مناسبی برای کاشت حلزون است یا نه؟
این آزمایش ها عبارتند از:
1-    تست شنوایی (بررسی کامل شنوایی فرد)
2-    معاینات مخصوص جراحی
3-    تست روانشناسی
4-    معاینات پزشکی
5-    مشاوره جهت توجیه کامل فرد
6-    معاینه با استفاده از اشعهx و MRI و سی تی اسکن
7-    در آخر از فرد تعهد می گیرند تا مراحل بعد از جراحی را حتما پیگیری کند.

اقدامات بعد از کاشت حلزون
بعد از 4 تا 6 هفته بعد از عمل کاشت، شخص باید به مرکز مربوطه مراجعه کند تا میکروفون و پردازشگر صداها و برنامه های کاشت برای او تنظیم شوند.
این تنظیم اولیه است و فرد ممکن است پس از چند روز دوباره برای تنظیم مجدد مراجعه کند.
در مورد کودکان کم شنوای عمیق زیر دو سال نیز لازم است عملکرد استفاده از سمعک حداقل به صورت ماهیانه پایش شده و پیشرفت مهارت های زبانی و گفتاری کودک بررسی شود.
اگر حداقل به مدت 3 ماه امکان استفاده مفید از سمعک و دریافت مداخله درمانی مناسب وجود نداشته باشد، در این صورت می توان نسبت به بررسی کاندیداتوری کاشت حلزون در این کودکان اقدام کرد.

مزایای کاشت حلزون
1-    صحبت کردن با صدای معمولی، زیرا افراد کم شنوا بلندتر از افراد سالم صحبت می کنند.
2-    پیشرفت گفتار و زبان در سطحی متناسب با سن خود
3-    اعتماد به نفس بیشتر در موقعیت های اجتماعی
4-    ارتباط بهتر با خانواده، دوستان و …
5-    واضح شنیدن اصوات در محیط های پر سروصدا
6-    احساس امنیت در جامعه
7-    صحبت کردن از طریق تلفن
8-    پیشرفت تحصیلی به دلیل بهتر شنیدن دروس سر کلاس

عوارض جانبی کاشت حلزون
1-    تهوع
2-    سردرد
3-    سرگیجه
4-    احساس درد و فشار در اطراف گوش
5-    گلودرد
6-    احساس طعم فلز در دهان
7-    ایجاد وزوز گوش برای کسانی که سابقه وزوز ندارند.
8-    اختلال در اعصاب صورت در طرفی که دستگاه کار گذاشته می شود.
9-    نشت مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز که می تواند سبب التهاب و عفونت شود.