مناسب سازی کتاب برای کودکان ناشنوا

 از دیدگاه ارتباطی ، ناشنوا به فردی اطلاق می شود که دارای افت شنوایی آنقدر شدید باشد که با استفاده از سمعک و یا بدون آن ، قادر به دریافت و درک مفاهیم و داده های گفتار و زبان نباشد. در متون علمی فارسی کلمه ناشنوا خیلی به چشم می خورد اما در سالهای اخیر واژه جدید " دارای افت شنوایی " یا " دارای نقص شنوایی " و همراه آن عوارض افت شنوایی مطرح شده است.

عوارض ناشی از افت شنوایی
1) تأخیر در رشد طبیعی زبان و گفتار
2) اختلالات تولیدی گفتار
3) اختلال در صدا
4) اختلال در روانی گفتار
5) اختلال در صرف و نحو زبان
6) تأخیر در یادگیری مطالب و در نتیجه افت تحصیلی
7) تأخیر در رشد اجتماعی - فرهنگی
8) اختلالات ارتباطی
9) اختلالات عاطفی - رفتاری
 کودکان ناشنوا به علت محدودیت در خزانه لغات و همچنین اختلال در صرف و نحو زبان ، از مطالعه کتاب دوری می کنند لذا به تدریج از خواندن فاصله می گیرند. کتاب های مناسب کودکان ناشنوا باید بر اساس معیارهای زیر تهیه شوند:
1)    موضوع : باید عینی و واقعی و در ارتباط با مسایل روز مره کودکان باشد.
2)    تصاویر : باید گویا و روشن باشد و تا پایان کتاب به همراه متن و هماهنگ با آن پیش برود.
3)    زبان : باید از جملات کوتاه و ساختار دستوری مناسبی برخوردار باشد.
4)    واژه های جدید: واژه های جدید در متن تکرار شوند و از توصیف های طولانی پرهیز شود.
5)    رسم الخط : کتاب باید با رسم الخط مناسب و اعراب گذاری کلمات دشوار همراه باشد.

مناسب سازی کتاب

تحقیقات نشان می دهد که کتابهایی هستند با اینکه از موضوع و تصاویر مناسبی برخودار بود ، به علت طولانی بودن متن و یا واژه های دشوار ، امکان مطالعه را از خواننده ناشنوا می گرفت. طرح مناسب سازی کتاب شامل روشهایی است که سعی دارد با حداقل تغییرات در متن ، میزان ادراک کودکان ناشنوا از مطالب داستانی را افزایش دهد.
انواع روشهای مناسب سازی کتاب برای کودکان ناشنوا عبارتند از:
1) پاورقی : در این روش ، معنای ساده کلمات دشوار در پایین همان صفحه گنجانده می شود.
2) واژه نامه : در این روش ، در پایان هر داستان یا هر فصل از کتاب ، واژه نامه قرار
می گیرد.
3) پرده ای : در این روش ، معنای ساده کلمات یا جملات دشوار به صورت پرده (متحرک) بر روی کلمه یا جمله چسبانده می شود.
4) خلاصه و ساده کردن متون طولانی : در این روش ، خلاصه و یا ساده کردن متن بدون دخل و تصرف در محتوای کتاب داستانی صورت می گیرد.
5) درشت نویسی کلمات و یا جملات : این روش برای کمک به خاطر سپردن کلمات جدید و یا جملات مهم در ذهن کودکان ناشنوا است.

فیلم ویدئویی داستانی
تهیه فیلم ویدویی داستانی ، کمک بزرگی به کودکان ناشنوا می کند. زیرا آنها می توانند با تماشای چنین فیلم همانند کودکان شنوا قصه ها ، اشکال ، اسامی و مفاهیم متنوع و زیادی را ببینند و با روابط و احساسات انسانی در جامعه آشنا شوند و آنها را فرا بگیرند و دوران کودکی خودشان را به نحو مطلوبی طی کنند و از این دوران لذت ببرند.
مشخصات و نکاتی که در مورد این گونه فیلم ها باید رعایت شود ، بدین قرار است :
1) زبان اشاره مورد استفاده در این گونه فیلم ها باید مثل زبان ارتباطی رایج در میان کودکان ناشنوا باشد.
2) قصه گو باید توانایی انتقال روح داستان و پیام آن را به کودکان ناشنوا داشته باشد. بدین منظور توصیه می شود که قصه گوی اشاره کننده ، فرد ناشنوا باشد زیرا بیش از افراد شنوا دارای چنین احساس و توانایی است.
3) قصه باید بوسیله زبان اشاره فارسی و حرکات و حالات جذاب به نحو مطلوبی ، برای کودکان ناشنوا به تصویر در آید.
4) انتخاب رنگهای شاد و لباس مناسب قصه و فضای اطراف قصه گو ، باید با دقت و وسواس و به منظور انتقال هر چه بهتر داستان به کودک ناشنوا تدارک دیده شود.
5) صدا گذاری از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا کودکان نیمه شنوا (سخت شنوا) نیز باید بتوانند از هر دو کانال ارتباطی یعنی دیداری و شنیداری خود استفاده کنند.
6) هر بخش از داستان که اشاره می شود ، تصویر مربوط به آن بخش به طور واضح با رنگهای شاد و مشخص نشان داده شود.
7) انتخاب کتاب قصه بهتر است با نظر ناشنوای قصه گو باشد.